ଭାରତୀୟ ରେଳ ନେଟୱର୍କକୁ ଦୁନିଆଁର ସବୁଠାରୁ ବଡ ରେଳ ନେଟୱର୍କ ଭାବେ ଜଣାଯାଏ , ୧୬ ଅପ୍ରେଲ ୧୮୫୩କୁ ଭାରତୀୟ ରେଲୱେ ନିଜ ସେବାଗୁଡିକ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ , ଓ ପ୍ରଥମ ଟ୍ରେନ୍ ମୁମ୍ବାଇରୁ ଥାନେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୩୩ କିମି ଦୁରତା ତୟ କରିଥିଲା, କଣ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ଟ୍ରେନର କୋଚରେ ଅଲଗା ଅଲଗା ରଙ୍ଗର ଲାଇନ୍ କଣ ପାଇଁ ଲଗାଯାଏ , ଓ ଟ୍ରେନର କୋଚର ରଙ୍ଗ ବି ଅଲଗା ଅଲଗା କଣ ପାଇଁ ହୋଇଥାଏ , ଆସନ୍ତୁ ଏହି ଲେଖ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ।ରେଳ ଯାତାୟତ ଆଧୁନିକ ସାଧନରୁ ଗୋଟେ ଅଟେ, ୧୯୫୧ ରେ ଭାରତୀୟ ରେଲୱେକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରିୟକୃତ କରାଯାଇଥିଲା, ଓ ଏହା ଆଜି ଏସିଆର ସବୁଠାରୁ ବଡ ରେଳ ନେଟୱର୍କ ଓ ଗୋଟେ ହି ପ୍ରବନ୍ଧନ ଦ୍ୱାରା ସଂଚାଳିତ ଦୁନିଆଁର ଦ୍ୱିତୀୟ ବଡ ନେଟୱର୍କ ଅଟେ, ଧୁଆଁଚାଳିତ ଇଞ୍ଜିନ୍ ଡିଜେଲ୍ ର ଇଞ୍ଜିନ ଓ ତାପରେ ବିଜୁଳି ଇଞ୍ଜିନ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ଯାତ୍ରା ଶାନଦାର୍ ରହିଥିଲା, ଏଥିପାଇଁ ତ ଭାରତ ରେଳ ଯାତ୍ରା ସବୁଠାରୁ ଶାନଦାର୍ ଓ ଅବିଶ୍ୱରଣୀୟ ମାନାଯାଏ , ଏହାର ଜରିଆରେ ଆରାମରେ ଓ ସହଜ ତରିକାରେ କେଊଁଠି ବି ପହଞ୍ଚାଯାଇପାରିବ । ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ କହିଦେବୁ କି ପ୍ରାୟ ୧୬୪ ବର୍ଷ ପୁର୍ବରୁ, ୧୬ ଅପ୍ରେଲ ୧୮୫୩ କୁ ଭାରତୀୟ ରେଲୱେ ନିଜ ସେବା କରୁଥିଲେ, ଓ ପ୍ରଥମ ଟ୍ରେନ୍ ମୁମ୍ବାଇରୁ ଥାନେ ଯାଏଁ ୩୩ କିମି ଦୁରତା ତୟ କରିଥିଲା, ସେହି ଦିନରୁ ସାର୍ବଜନିନ ଅବକାଶ ରୁପରେ ଘୋଷିତ କରାଗଲା ।
ବହୁତଥର ଟ୍ରେନରେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିବା ବେଳେ ଆପଣ ରଙ୍ଗୀନ କୋଚର ସହ କେଉଁ କେଉଁ ଟ୍ରେନର କୋଚରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଅଲଗା ଅଲଗା ଧାରଣା କୁ ତ ଦେଖିଥିବେ , ଯେପରି ହଳଦିଆ ଓ ଧଳା ରଙ୍ଗ୍ ଇତ୍ୟାଦି, କଣ ଆପଣ କେବେ ଭାବିଛନ୍ତି କି ଏହି ରଙ୍ଗୀନ କୋଚ୍ ରେ ତିଆରି ଧାରଣା କଣ ଦର୍ଶାଇଥାଏ କଣ ଏହି ପ୍ରକାରରେ କିଛି ଟ୍ରେନରେ କୋଚକୁ ରଙ୍ଗାଯାଏ , ଏହାର କଣ ଅର୍ଥ ହୋଇଥାଏ ,ଏହି ଲେଖ ମାଧ୍ୟମରେ ଆମେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବୁ କି ଟ୍ରେନର କୋଚର ରଙ୍ଗ ଅଲଗା ଅଲଗା କଣ ପାଇଁ ହୋଇଥାଏ । ଆମ ଭାରତୀୟ ରେଲୱେ ରେ ବହୁତ ସାରା ଜିନିଷକୁ ବୁଝିବାପାଇଁ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର୍ ସଙ୍କେତର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ , ଯେପରି ଟ୍ରାକ୍ ପାଖରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ସିମ୍ପଲ୍, ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ରେ ସିମ୍ବଲ୍ଏ
ହି ସବୁ ସିମ୍ବଲ୍ ଦରକାର ପାଇଁ ସବୁ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତି ସେହି ଜିନିଷ ବିଷୟରେ କହି ଦରକାର ନଥିଲେ ସେ ଏହି ସିମ୍ବଲକୁ ଦେଖି କରି ବୁଝିପାରିବେ , ନୀଳ ଆଇସିଏଫ୍ କୋଚ୍ ରେ କୋଚରେ ପରିଶେଷରେ ଝରକା ଉପରେ ହଳଦିଆ କିମ୍ବା ଧଳା ରଙ୍ଗର ଲାଇନ୍ କଣ ପାଈଁ ଲଗାଯାଏ , ଯାହା ବାସ୍ତବରେ ଏହି କୋଚ୍ କୁ ଅନ୍ୟ କୋଚ ଠାରୁ ଅଲଗା କରାଯିବାପାଈଁ କରାଯାଏ , ଏହି ଲାଇନ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କୋଚ୍ ବୋଲି ଇଙ୍ଗିତ କରିଥାଏ , ଯେବେ ଷ୍ଟେସନରେ ଟ୍ରେନ୍ ଆସିଥାଏ , ତେବେ ବହୁତ ସାରା ଏମିତି ଲୋକ ଅଛନ୍ତି , ଯାହାଙ୍କୁ ଏହି କଥା ବୁଝାପଡେ ନାହିଁ ତେବେ ଜେନେରାଲ୍ ଡବା କେଉଁଟା ଅଟେ, ସେମିତି ଲୋକ ଏହି ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ଧାରଣା ଦେଖିକରି ସହଜରେ ବୁଝିପାରିବେ ଏହା ଜେନେରାଲ୍ କୋଚ୍ ଅଟେ ।
ଏହି ପ୍ରକାରରେ ନୀଳ ଓ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ବ୍ରାଣ୍ତ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗ ଧାରଣା ବିକଳାଙ୍ଗ ଓ ରୋଗାଗ୍ରସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ କୋଚ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ , ଏହି ପ୍ରକାରର ଗ୍ରେ ଉପରେ ସବୁଜ ଧାରଣା ରୁ ସଙ୍କେତ ମିଳିଥାଏ , କୋଚ୍ କେବଳ ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ଅଟେ । ଏହି ରଙ୍ଗ ପାର୍ଟର୍ଣ୍ଣ କୁ ମୁମ୍ବାଇ, ପଶ୍ଚିମ ରେଲୱେ ରେ କେବଳ ନୁଆ ଅଟୋ ଡୋର୍ କ୍ଲୋଜିଙ୍ଗ୍ ଇଏମ୍ ୟୁ ରେ ସାମିଲ୍ କରାଗଲା । ଗ୍ରେ ରଙ୍ଗ ରେ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗ ଧାରନା ଫାଷ୍ଟ କ୍ଲାସ୍ କୋଚ୍ ଆଡକୁ ଇଙ୍ଗିତ କରିଥାଏ , ତେବେ ଆମେ ଦେଖିଲେ କି କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଅଲଗା ଅଲଗା ରଙ୍ଗର ଧାରଣା ଟ୍ରେନ୍ କୋଚ ଆଡକୁ ଇଙ୍ଗିତ କରିବାର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ , ଭାରତୀୟ ରେଲୱେ ରେ ଅଧିକାଂଶ ତିନି ପ୍ରକାର କୋଚ୍ ହୋଇଥାଏ , ଆଇସିଏଫ୍, ଏଲ୍ ଏଚ୍ ବି, ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଏଲ୍ ଏଚ୍ ବି କୋଚ୍ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର ତାଙ୍କର ସରଞ୍ଚନା ବଗି, ଇତ୍ୟାଦିର କାରଣ ହୋଇଥାଏ , ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଥମେ, ବ୍ୟାପକ ରୁପରେ ମିଳିଥିବା କୋଚ୍ ସାମାନ୍ୟ ଆଇସିଏଫ୍ କୋଚ୍ ନିଳ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ସବୁ ଆଇସିଏଫ୍ ଯାତ୍ରୀ, ମେଲ୍ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ କିମ୍ବା ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ୍ ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ।
ଆଇସିଏଫ୍ ବାତାନୁକୁଳିତ ଟ୍ରେନରେ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର କୋଚ୍ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଗରିବ ରଥ ଟ୍ରେନରେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର କୋଚ୍ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ , ମିଟର ଗେଜ୍ ଟ୍ରେନ୍ ରେ ଧୁସର ରଙ୍ଗର କୋଚ୍ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ, ବିଲିମୋରା ବାଘଇ ଯାତ୍ରୀ ଏକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଗେଜ୍ ଟ୍ରେନରେ ହାଲକା ସବୁଜ ରଙ୍ଗର କୋଚ୍ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ , ଏଥିରେ ବ୍ରାଉନ୍ ରଙ୍ଗୀନ୍ କୋଚ୍ ବି ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ , ଏହା ଛଡା କିଛି ରେଲୱେ ଜୋନ୍ ନିଜ ସ୍ୱୟଂ କୁ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେପରି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ରେଲୱେ ର କିଛି ଟ୍ରେନ୍ ଧଳା ଲାଲ୍ ନୀଲ ରଙ୍ଗ ଯୋଜନା ପାଳନ କରିଥାଏ ।
ଏଲ୍ ଏଚ୍ ବି କୋଚ୍ ରେ ଏକ ଡିଫାଲ୍ଟ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ, ଯିଏ ରାଜଧାଣୀ ରଙ୍ଗ ବି ହୋଇଥାଏ , ଗତିମାନ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଏକ ଶତାଦ୍ଧୀ ପରି ଦେଖାଯାଏ , କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ଏକ ଅତିରିକ୍ତ ହଳଦିଆ ପଟ୍ଟି ହୋଇଥାଏ, ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ କହିଦେବୁ କି ଭାରତୀୟରେଲୱେ ଟ୍ରେନ୍ କୋଚ୍ ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବେ , ଏବେ ଆଇସିଏଫ୍ କୋଚ୍ ଗଭୀର୍ ନିଳ ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଗ୍ରେ ଓ ହାଲକା ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଶତାଦ୍ଧୀ ସମାନ ହେବ, ସେ ଏକ ନୁଆ ରୁପ ଦେବାପାଇଁ ଏମିତି କରିଦିଆଯିବ , ରେଲୱେ ବୋର୍ଡ ସବୁ ୫୫ ହଜାର ଇଣ୍ଟିଗ୍ରଲ୍ କୋଚ୍ ଫ୍ୟାକ୍ଟ୍ରି କୋଚ୍ କୁ ପୁନଃସ୍ଥାପିତ କରିବାପାଈଁ ଆଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି, ନୁଆ ରଙ୍ଗର ମେଲ୍ ଓ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନ୍ କୋଚ୍ ପ୍ରଥମ ସେଟ୍ ଏହି ବର୍ଷରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ଆଶା ଅଛି ।
ଏହି ପ୍ରକାରର ସମୟର ସହ ବାକି ଅନ୍ୟ କୋଚ୍ ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯିବ, କଣ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ଦଶକରୁ ଉପଯୋଗରେ ଆସୁଥିବା ଇଟା ପରି ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର କୋଚ୍ କୁ ବଦଲାଇବାପାଈଁ ରେଲୱେଦ୍ୱାରା ୯୦ ଦଶକର ଗଭୀର ନୀଳ କୋଚ୍ ପେଶ୍ କରାଯାଇଥିଲା, ତେବେ ଏବେ ଆପଣ ଜାଣିଥିବେ କି ଟ୍ରେନର କୋଚ୍ ଉପରେ ଅଲଗା ଅଲଗା ଧାରଣା କଣପାଇଁ କରାଯାଏ, ଓ ଟ୍ରେନର କୋଚ୍ ରଙ୍ଗ ବି ଅଲଗା ଅଲଗା କଣପାଇଁ ହୋଇଥାଏ, ରେଲୱେ ସହ ଯୋଡି ହୋଇଥିବା ଏମିତି ନିୟମ ଆପଣ କେବେ ଆଗରୁ ଜାଣିନଥିବେ, ଭାରତୀୟ ରେଲୱେ ଷ୍ଟେସନ୍ ବୋର୍ଡ ଉପରେ ସମୁଦ୍ର ତଳ ରୁ ଉଚ୍ଚତା କଣ ପାଇଁ ଲେଖା ହୋଇଥାଏ ।